To formuła trudna do wpisania w dotychczasowe doświadczenia działań kulturalno-artystycznych. „Słonecznik” powstał jako spontaniczna reakcja na wybuch wojny w Ukrainie i napływ do Polski setek tysięcy uchodźców. Łączy autentyczny oddolny aktywizm z instytucjonalnym wsparciem (opiekę merytoryczną i lokalową roztoczyło nad „Słonecznikiem” Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, udostępniając na jego siedzibę i działania lokal przy ul. Pańskiej).

Choć inicjatywa wyszła ze strony środowiska działających w Polsce młodych artystów ukraińskich, to szybko dołączyli do niego także aktywiści polscy. Początkowo koncentrowano się na akcjach typowo pomocowych: przygotowywano posiłki dla uchodźców, pomagano im w dopełnieniu formalności itp.

Z czasem jednak działalność się poszerzyła o projekty kulturalno-artystyczne służące bardziej trwałej adaptacji uciekinierów do nowej sytuacji. Odbywały się więc wykłady i prelekcje, warsztaty plastyczne dla dzieci, prezentacje książek, koncerty, wieczory poezji, ale też warsztaty kulinarne. Zorganizowano lekcje języka polskiego dla Ukraińców i ukraińskiego – dla Polaków. Powołano do życia think tank zajmujący się wojną z perspektywy środkowej i wschodniej Europy.

To łączenie funkcji zauważyli i docenili nominujący do nagrody. Alek Hudzik uznał „Słonecznik” za „najlepszy przykład, że w sztuce ostatecznie liczy się coś więcej niż sztuka”. Z kolei Piotr Policht zauważył, że „polityczne zaangażowanie w pole sztuki to nie tylko produkcja prac na wystawy, ale przede wszystkim wszechstronne działania artystyczno-aktywistyczno-edukacyjne”.

I bez wątpienia Solidarny Dom Kultury wyznacza nowe standardy w rozumieniu tego, czym może i powinna być sztuka w czasach globalnych zagrożeń i dramatycznych wyzwań. Jako inicjatorów stworzenia „Słonecznika” wymienia się z reguły trzy osoby: Yulię Krivich, Tarasa Gembicha i Jakuba Depczyńskiego. Ale bardzo aktywnie w tej formacji działają także Maria Beburia, Kaja Kusztra, Natalia Sielewicz, Bogna Tęczynopol i Sebastian Cichocki. Organizatorzy mocno jednak podkreślają, że to także sukces dziesiątek wolontariuszy wspierających te przedsięwzięcia.

Oni nominowali: Kuba Banasiak (Magazyn SZUM), Dobromiła Błaszczyk (Contemporary Lynx), Alek Hudzik („Newsweek”), Rafał Kamecki (Artinfo pl), Piotr Kosiewski („Tygodnik Powszechny”), Piotr Policht (Culture. pl), Karol Sienkiewicz („Gazeta Wyborcza”), Stach Szabłowski (Dwutygodnik. com), Bogna Świątkowska (Fundacja Bęc Zmiana), Anna Theiss (krytyk niezależny).

Ponadto zgłoszeni zostali: Alicja Biała, Przemek Branas, Monika Drożyńska, Krzysztof Gil, Jakub Gliński, Zuzanna Golińska, Karolina Grzywnowicz, Veronika Hapchenko, Tomasz Kręcicki, Magdalena Karpińska, Yulia Krivich, Piotr Marzec, Olga Micińska, Dominika Olszowy, Karol Palczak, Agnieszka Polska, Patryk Różycki, Aleksandra Waliszewska, Karolina Wojtas.

Fot. Leszek Zych/ Polityka