To pierwsza taka powojenna powieść, która dotyka Powstania Warszawskiego. Autor mówi w niej nie tylko samych działań konspiracyjnych czy walce, ale i zbliża się do każdej z postaci oraz ukazuje je takimi, jakimi są, z niezmazywalną skazą wojny w sercu
Bohaterami powieści „Kolumbowie. Rocznik 20” są młodzi ludzie, którzy obserwując otaczającą ich rzeczywistość podejmują trudne, nierzadko tragiczne decyzje. Walczą jednak o swoje, bohatersko mierzą się z Niemcami, choć ten bój z pewnością nie należy do równych. Początkowo robią to zupełnie spontanicznie, z czasem zauważają jednak, że tylko w sposób zorganizowany są w stanie cokolwiek osiągnąć.
Akcja książki obejmuje sześć ważnych i ciężkich lat w historii Polski lata: od 1942 do 1948 roku i koncentruje się kolejno na niemieckiej okupacji i dywersji (część I: Śmierć po raz pierwszy), powstaniu warszawskim (część II: Śmierć po raz drugi) oraz powojennej rzeczywistości w Polsce i na emigracji (część III: Życie). Ta kultowa powieść dała nazwę całemu pokoleniu Polaków urodzonych koło roku 1920, do którego należeli m.in. Zbigniew Herbert, Krzysztof Kamil Baczyński, Wisława Szymborska czy Tadeusz Różewicz.
Ważne jest jednak to, że Roman Bratny, autor książki, nie ograniczył się jedynie do ukazania bohaterów w trakcie walki czy działań konspiracyjnych. On opisał także ich dramaty czy miłości, zawierając w nich piętno wojny i śmierć, która gościła właściwie w każdym aspekcie ich życia. Powiedział o poświęceniu, zwątpieniu oraz niewielkich radościach, które pojawiały się jakby na przekór całej wojennej rzeczywistości. W powieści można przeczytać m.in. o losach Jerzego, Kolumba, Zygmunta, Basi i Niteczki. Kolumbowie kochali życie – pod tym względem nie różnili się od współczesnej młodzieży. Choćby to przesądza o ponadczasowości tej prozy.
Autor powieści, Bratny, a właściwie Roman Mularczyk, urodził się 5 sierpnia 1921 roku w Krakowie. Podczas okupacji wraz z matką i młodszym bratem, Andrzejem, późniejszym scenarzystą filmowym, zamieszkał w podwarszawskim Konstancinie. Ojciec pisarza brał udział w kampanii wrześniowej, był dowódcą 2 Pułku Strzelców Konnych, w okresie okupacji pełnił funkcję szefa podokręgu kieleckiego AK. W trakcie trwania wojny Roman działał pod pseudonimem „Bratny”. Właściwie od 1943 roku współpracował z różnymi pismami, był m.in. założycielem podziemnego pisma „Dźwigary”. Po wyzwoleniu zaangażował się po stronie nowej, komunistycznej władzy.
Swoją najsłynniejsza powieść − „Kolumbowie. Rocznik 20″ wydał w 1957 roku, na fali po październikowej odwilży. Trzytomowa książka przedstawiała doświadczenie pokolenia autora – ludzi, którzy wchodzili w dorosłe życie w czasie okupacji, konspirowali, walczyli w Powstaniu Warszawskim. Poza nią wydał jednak wiele innych powieści i opowiadań. Ostatnia opublikowana przez Bratnego powieść to „Anioł w butach z ostrogami” z 1995 roku.
Źródło: Wydawnictwo ALBATROS
