Zespół gdańskich naukowców i klinicystów opracował innowacyjny płyn do przechowywania narządów podczas zabiegów chirurgicznych, zwłaszcza transplantacji nerek. Jego fachowa nazwa to Transmedium Transplant Fluid (TTF). Pozwoli on zwiększyć skuteczność transplantacji oraz poprawić jakość życia pacjentów, ponieważ przeszczepione narządy będą w lepszym stanie.

Jednym z wiodących ośrodków transplantacji w Polsce jest Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku, od 1980 r. wykonano tu ponad 2000 przeszczepów nerek. Innowacyjny płyn TTF drugiej generacji do perfuzji i przechowywania narządów w czasie zabiegów chirurgicznych, przeznaczony jest zwłaszcza do transplantacji nerek. Płyn uzyskał patent krajowy (w polskim urzędzie patentowym) oraz międzynarodowy (European Patent Office).

O udanej transplantacji decydują nie tylko umiejętności zespołu przeprowadzającego zabieg, ważna jest też jakość pobranego od dawcy narządu, a to w znacznym stopniu zależy od tego, jak był on przechowywany do czasu wykonania przeszczepu. „Kompozycja płynu TTF pozwoli zmniejszyć procent ewentualnych powikłań i tym samym zwiększyć prawdopodobieństwo powodzenia przeszczepu, co może mieć kluczowe znaczenie w przypadkach klinicznie trudnych” – zapewnia dr n. chem. Marzena Paluch-Skowrońska, ekspert w projektowaniu, wdrażaniu oraz wprowadzaniu do obrotu nowych technologii w obszarze Life Science, wiceprezes Zarządu Transmedium Sp. z o.o. ds. R&D.

Kluczowe znaczenie ma czas trwania niedokrwienia w warunkach hipotermii (schłodzenia) narządów. Innowacyjna formuła TTF bazuje na kompozycji substancji, które podczas zimnej hipotermii nerek poprawiają skuteczność tego procesu oraz wykazują działanie przeciwzapalne, przeciwwirusowe oraz ochronne.

„Przełomową przewagą konkurencyjną płynu TTF nad innymi płynami jest jego funkcja cytoprotekcyjna, odpowiedzialna już na poziomie komórkowym za prawidłową strukturalizację oraz stabilizację cytoszkieletu (białkowe struktury wewnątrzkomórkowe zapewniające przestrzenną i dynamiczną organizację komórki). Charakteryzuje się większym potencjałem ochronnym dla przeszczepianych narządów, ma unikatowe właściwości bioprotekcyjnne w tym m.in. wieloczynnikowe właściwości antyoksydacyjne oraz ochronne przed działaniem wolnych rodników. TTF ogranicza również niekorzystne procesy chemiczne zachodzące w tkankach przechowywanego organu, m.in. niepożądane działania toksyczne czy obrzęk komórek. Płyn TTF zapewnia także maksymalną zdolność do regeneracji komórek śródbłonka” – wyjaśnia prof. dr hab. n. med. Michał Woźniak, jeden z wynalazców płynu TTF, kierownik Katedry i Zakładu Chemii Medycznej Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.

Badania wykazały, że płyn TTF sprawia, że przeszczepiony narząd po operacji szybciej zaczyna funkcjonować. Obecnie od 3 proc. do 40 proc. nerek wymaga po wszczepieniu kilkutygodniowych dializ. Nowy płyn może ten odsetek istotnie zmniejszyć, a przede wszystkim poprawić jakość życia wielu pacjentów po transplantacji. Stosowane płyny wymagają podczas przeszczepu uzupełnienia ich o dodatkowy składnik, co utrudnia wykonanie zabiegu. Płyn TTF jest również niezwykle łatwy do przechowywania. Zalecaną temperaturę 4-25 st. C zapewni dostępny w każdym szpitalu system przechowywania wyrobów medycznych.

Od pobrania od dawcy serca, płuca lub jelita do przeszczepu nie może minąć więcej niż 4-6 godzin. Najdłużej może być przechowywana nerka, maksymalnie do 40 godz. „Płyn TTF tworzy środowisko zbliżone do naturalnego zanurzenia w płynie wewnątrzkomórkowym i gwarantuje najwyższą jakość ochrony, a w efekcie także wydłużenie możliwego czasu przechowywania narządu. I choć chirurdzy zawsze będą dążyć do skracania okresu od pobrania do wszczepienia narządu to taka właściwość TTF daje im dodatkowy zapas czasu na nieprzewidziane sytuacje losowe” – zapewnia dr Marzena Paluch-Skowrońska.

Prof. Michał Woźniak jest ekspertem w dziedzinie chemii medycznej, zajmuje się badaniami nad mechanizmami sygnalizacji wolnorodnikowych w patogenezie chorób człowieka m.in. ostrego zapalenia trzustki, nowotworów oraz procesu starzenia. Opublikował ponad 150 oryginalnych prac naukowych w międzynarodowych recenzowanych czasopismach o profilu zarówno biochemicznym, jak też klinicznym. Prowadził badania naukowe oraz wykładał, m.in. w Nagoya (Japonia), Ankonie (Włochy), Bradford (Wielka Brytania) oraz Antwerpii (Belgia).

W przedsięwzięciu uczestniczy też prof. dr hab. n. med. Ryszard Tomasz Smoleński, kierownik Katedry i Zakładu Biochemii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. Specjalista zajmuje się metabolizmem nukleotydów i przemianami energetycznymi w sercu. Kierował Grupą Badawczą Metabolizmu Serca działającą w ramach Heart Science Centre, Imperial College London. Współpracuje z ośrodkami badawczymi w Wielkiej Brytanii, Niemczech, Holandii, Włoszech i w Stanach Zjednoczonych. Pracował m.in. nad przygotowaniem nowych procedur ochrony narządów w czasie transportu podczas przeszczepów u człowieka.

Trzeci z pomysłodawców płynu TTF to dr n. med. Narcyz Knap, adiunkt w Katedrze Chemii Medycznej Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. Prowadzi on badania w zakresie szeroko pojętego tzw. stresu oksydacyjnego w przebiegu wielu chorób, np. nowotworów i przewlekłej niewydolności nerek. Zajmuje się też metodami chemii obliczeniowej związanych z oceną potencjału metabolitów naturalnych oraz ksenobiotyków, zorientowanych na poszukiwanie i projektowanie nowych leków oraz ich nośników.

Ekspertem ds. naukowych w zakresie klinicznych oraz chirurgicznych aspektów transplantacji w pracach nad formułą płynu jest prof. dr hab. n. med. Zbigniew Śledziński, emerytowany Kierownik Katedry i Kliniki Chirurgii Ogólnej, Endokrynologicznej i Transplantacyjnej Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. Jest on uznanym specjalistą w dziedzinie transplantacji narządów i ma ogromne zasługi dla jej rozwoju w Gdańsku. Dzięki jego staraniom otwarty został Ośrodek Transplantacji Wątroby w Uniwersyteckim Centrum Klinicznym. Przez wiele lat pełnił funkcję konsultanta wojewódzkiego ds. transplantologii klinicznej.

PAP – Nauka w Polsce

zbw/ ekr/